Bijna in elke plaats in Nederland staat er wel een kerk. Soms is het een museum dat herinnert aan vroeger, toen nagenoeg heel Nederland ‘christelijk’ was. Soms is het een plaats waar het op zondag zwart (of iets kleurrijker) ziet van de mensen. Bij een kerk denken we al snel aan een gebouw. Maar het gaat om de mensen. Gelovigen vormen samen een gemeente. Dit is vanaf het begin zo geweest. Zoals de Joden samenkwamen in de tempel en synagoge, zo kwamen de eerste christenen samen in de tempel en de huizen. Direct na de uitstorting van de Heilige Geest en de bekering van duizenden mensen, lezen we dat ze dagelijks (!) bij elkaar kwamen (Handelingen 2:41-47).
De eerste gemeente was fris, krachtig en groeide dagelijks! Vandaag de dag zijn veel gemeenten vergrijsd, zwak en slinken jaarlijks. In sommige gemeenten zijn honderden mensen lid, terwijl er enkele tientallen samenkomen. In andere gemeenten komen honderden mensen samen en gaat er een handjevol mensen aan het Avondmaal. Wat zegt dit over de gemeente? In het Nieuwe Testament wordt de gemeente vaak vergeleken met een lichaam. Een lichaam bestaat uit heel veel leden/ledematen. Zo is het met een gemeente. Alle gelovigen die zijn aangesloten bij een gemeente zijn een onderdeel van het lichaam. Stelt u zich voor dat we bij de dokter komen en dat de helft van onze ledematen niet of heel matig zou functioneren! Zou de dokter u dan ‘gezond’ verklaren?! Ik denk het niet.
We moeten ons als gelovigen afvragen of onze gemeente ‘gezond’ verklaard wordt door de Koning van de kerk, Jezus Christus. Functioneert de gemeente als een echte gemeenschap? Hoe actief zijn gemeenteleden betrokken op de samenkomsten en activiteiten van de gemeente? Is er sprake van groei? Niet alleen in aantal, maar vooral ook in de genade en kennis van de Heere Jezus? Groeit de gemeente in heiligheid? Komen er mensen tot bekering en geloof? Er zijn talloze vragen te stellen die een indicatie geven over de gezondheid van een gemeente.
‘Helaas! Er is de laatste tijd veel gedaan om het produceren van zwakke christenen te promoten. Arme, zieke gelovigen maken van de kerk een ziekenhuis, in plaats van een leger.’
(‘Alas! Much has been done of late to promote the production of dwarfish Christians. Poor, sickly believers turn the church into a hospital, rather than an army.’)
– C.H. Spurgeon
Er is niet één gemeente volmaakt, dus ook niet volkomen gezond. Elke gemeente maakt deel uit van mensen die als het goed is tot bekering en geloof zijn gekomen en het hartelijke verlangen hebben om God te aanbidden, Jezus te volgen en naar Zijn Woord, de Bijbel, te leven. Maar elke gelovige heeft nog te maken met een zondig hart. Een gemeente is niet volmaakt, omdat gemeenteleden niet volmaakt zijn. De reden dat gemeenten ongezond zijn heeft te maken met de zonde. Waar mensen niet gered zijn, zal de zonde overwinnen. Waar mensen wel gered zijn, zal de zonde herkend en bestreden worden. Wil een gemeente gezonder worden en blijven, dan moeten gemeenteleden een levende relatie met de Heere Jezus hebben én duidelijk weten wat de wil van God is: Waarom wil Hij dat gelovigen samen een gemeente vormen? Waarom is het nodig dat gemeenteleden toegewijd en trouw zijn aan een lokale gemeenschap van gelovigen?
Twee redenen wil ik noemen. De eerste is dat op deze manier God zichtbaar wordt in deze wereld. Als het goed is weerspiegelt een gemeente de eigenschappen van God. Als het goed is vormt een gemeente het bewijs van de kracht van het Evangelie, dat zondige mensen werkelijk verandert en heiligt. Een gemeente die gehoorzaam is aan God, is als een stad op een berg en een licht op een kandelaar. Een gezonde gemeente is één van de machtigste manieren waarop de wereld kan zien dat God leeft en werkt! De keerzijde is dat een ongezonde gemeente het geloof in God ongeloofwaardig maakt en ongelovigen verhindert het Evangelie serieus te nemen.
De tweede reden is dat we elkaar als gelovigen nodig hebben om te volharden in het geloof. De strijd tegen de zonde, de duivel en de wereld is ontzettend zwaar. De zonde werkt in ons leven als de zwaartekracht. Er is niets voor nodig om ons bij God af te trekken, de Bijbel dicht te laten, het gebed te verwaarlozen en verstrikt te raken in de zonde. Een gemeente functioneert als een kolenvuur. De kooltjes houden elkaar vurig. Zou je één kooltje wegnemen, dan zal die snel zijn warmte verliezen. Zo is het met christenen. Zij die geen gebruik maken van een gemeente, niet de moeite willen nemen om samen te komen met andere gelovigen, zal (als die al ooit vurig is geweest) snel zijn liefde en warmte voor God verliezen.
Elke leider van een gemeente (predikant en kerkenraadsleden) én elk gemeentelid moet zich afvragen op welke manier de gemeente kan groeien om steeds ‘gezonder’ te worden en gezond te blijven. Onlangs zijn er twee boekjes vertaald door Geloofstoerusting die hier een Bijbelgetrouwe richting in wijzen. De titel van het ene boekje is: ‘Wat is een gezonde gemeente?’ en is een vertaling van ‘Nine marks of a healthy church’. Er worden dus negen kenmerken in genoemd die volgens de Bijbel wezenlijk zijn om als gemeente werkelijk een gezonde gemeente van Jezus Christus te zijn.
1. Bijbelverklarende prediking
De visie op de Bijbel is ontzettend belangrijk. Is dit werkelijk de enige bron en norm voor ons geloof? De Bijbel getuigt van zichzelf dat het Gods Woord is. Dit betekent dat de Bijbel goddelijk gezag heeft over ons hele leven. Een belangrijke tekst is 2 Timotheüs 3:16-17: ‘Heel de Schrift is door God ingegeven en is nuttig om daarmee te onderwijzen, te weerleggen, te verbeteren en op te voeden in de rechtvaardigheid, opdat de mens die God toebehoort, volmaakt zou zijn, tot elk goed werk volkomen toegerust.’ Dit betekent dat God ons Zijn Woord heeft gegeven om ons alles te openbaren wat nodig is om Hem op de goede manier te kunnen aanbidden en gehoorzamen. Juist in de prediking moet dit de overtuiging zijn. Wat de gemeente meer dan alles nodig heeft, is het Woord van God. Dit Woord van God geeft leven aan de gemeente, houdt de gemeente in leven en zal zorgen voor groei in en van de gemeente. Het is de taak van de prediker om de boodschap van de Bijbel door te geven. Met Bijbelverklarende prediking wordt niet alleen een gedeelte uit de Bijbel gelezen en een tekst (van één of meer verzen) voor de preek gekozen, maar wordt in de preek de tekst goed uitgelegd en de boodschap van de tekst werkelijk doorgegeven. Het gaat niet om de gedachten van de prediker bij deze tekst, maar het gaat om de gedachten van God die doorgegeven worden in deze tekst. Gemeenteleden moeten na de preek de tekst opnieuw kunnen lezen en zeggen: ‘Nu snap ik wat hier staat en wat God hiermee wilde zeggen!’ Een preek waar niet de tekst, maar de voorganger de boodschap bepaalt, zal het geloof ondermijnen en verzwakken. De gemeente leeft dan niet bij het Woord van God, maar bij het woord van een mens. Door Bijbelverklarende prediking zal de gemeente groeien in kennis van het Woord, in liefde tot het Woord en daardoor in het verlangen om in gehoorzaamheid aan de Bijbel te leven.
2. Bijbelse theologie
Om een tekst goed uit te leggen is het nodig om kennis te hebben van de grote lijnen binnen de Bijbel. Wat het betekent dat God liefde is (1 Johannes 4:8), kan men alleen begrijpen als men weet wat de Bijbel nog meer heeft te zeggen over God. Dan begrijpt men dat Gods liefde niet uitsluit dat God toornig is en mensen straft. Hij is namelijk ook heilig en rechtvaardig. Er wordt in de Bijbel heel veel gesproken over oordelen en straffen van God. Dat Hij liefde is betekent dus absoluut niet dat Hij niemand naar de hel stuurt of alle ellende in de wereld wegneemt. Wat wel? ‘God bewijst Zijn liefde voor ons daarin, dat Christus voor ons gestorven is toen wij nog zondaren waren!’ (Romeinen 5:8). In Zijn oneindige liefde heeft God een manier bedacht dat Hij onze zonden kan vergeven, zonder onrechtvaardig te zijn. Hij straft onze zonden aan Zijn eigen Zoon! Hij heeft Hem voor ons overgegeven aan het oordeel. Dat is liefde!
Als een predikant zegt op basis van 1 Johannes 3:6 dat een ware christen nooit meer zondigt, dan lijkt hij de boodschap van de tekst goed door te geven “Ieder die in Hem blijft, die zondigt niet; ieder die zondigt, heeft Hem niet gezien en heeft Hem niet gekend.” Maar wil Johannes (de Heilige Geest) inderdaad zeggen dat een christen nooit meer één zonde doet? We kunnen deze tekst alleen goed begrijpen en uitleggen als we het plaatsen binnen de context. Wat zegt de rest van de brief van Johannes hierover? Hij zegt in 1 Johannes 1:8 ‘Als wij zeggen dat wij geen zonde hebben, misleiden wij onszelf en is de waarheid niet in ons.’ Johannes ontkent dus niet dat gelovigen nog last hebben van de zonde, hij bestrijdt alleen de gedachte dat iemand die werkelijk gelooft in Jezus een levensstijl kan volhouden die volledig bepaalt wordt door de zonde. Een ware gelovige zal last hebben van de zonde, berouw hebben over de zonde en zich willen bekeren van de zonde. Dit is in lijn met de rest van de Bijbel. Het is hierbij belangrijk om te beseffen dat de Bijbel Gods Woord is en zichzelf daarom niet tegenspreekt. Als iemand teksten zo uitlegt dat ze in strijd zijn met elkaar, dan klopt zijn uitleg niet.
3. Het Evangelie
De Bijbel geeft ontzettend veel door, maar de kern van heel de Bijbel is samen te vatten in het woord ‘Evangelie’. Het goede nieuws wat God heeft gedaan om ons als mensen te redden. Waarom moeten wij gered worden als mensen? Hiervoor is het nodig een paar dingen te begrijpen. Allereerst dat God de Schepper is van alles, ook van ons als mensen. Hij is daarom onze Koning en heeft absolute heerschappij over ons. Ten tweede moeten we weten dat God ons heeft geschapen naar Zijn beeld, met het doel en het vermogen om Hem lief te hebben, te aanbidden en volkomen te gehoorzamen. Ten derde moeten we weten dat wij gevallen zondaren zijn, sinds de zondeval. Alle mensen worden geboren met een hart dat God niet liefheeft en niet in staat is Hem te gehoorzamen. We hebben de wereld en de zonde lief en Zijn rebellen die leven in ongehoorzaamheid aan onze Schepper. Ten vierde moeten we begrijpen dat we daarom het oordeel van God verdienen. Zijn toorn komt over de ongerechtigheid en goddeloosheid van alle mensen. Ten vijfde moeten we weten dat God zo rechtvaardig is, dat Hij onze zonden nooit ongestraft laat. Hij zal het kwaad nooit zomaar door de vingers zien. En toch wil God ons vergeven en Zichzelf met ons verzoenen. Daarom heeft God Zijn eigen Zoon naar de aarde gestuurd om in onze plaats God wel volkomen lief te hebben en te gehoorzamen én de straf voor onze zonden te dragen (zie Jesaja 53:4-6). Wij moeten daarom ten zesde weten dat Jezus aan het kruis is gestorven voor onze zonden en dat Hij hier volkomen heeft volbracht wat nodig is om ons te redden. Ten zevende moeten we weten dat we deze vergeving en het eeuwige leven ontvangen als we ons van harte bekeren van onze zonde en ons vertrouwen stellen op de Heere Jezus. Wie zich bekeert tot God en Jezus volgt, is een christen. Wie zich niet bekeert en niet gelooft in Jezus is geen christen. Het Evangelie maakt dus duidelijk waar het hele christelijke geloof over gaat. Om een gezonde gemeente te zijn is het nodig dat alle gemeenteleden dit Evangelie helder en duidelijk hebben en hieruit leven.
Zoekt eerst het Koninkrijk van God 